Słyszysz konopie, myślisz marihuana? A tymczasem z konopi przemysłowych wykorzystywanych między innymi do produkcji włókien nie pozyskuje się narkotyku. Zawierają one bowiem zbyt małą ilość THC, czyli substancji odpowiedzialnej za właściwości psychotropowe rośliny. Zła sława utrudnia uprawę konopi. W wielu krajach była przez pewien czas zakazana. Od pewnego czasu wystarczy uzyskanie pozwolenia od właściwych krajowych instytucji, aby móc legalnie uprawiać konopie przemysłową dla pozyskania nasion lub włókien. A wiele wskazuje na to, że pod względem ekologicznym, naprawdę warto to robić.
Uprawa konopi siewnej
Wymagania klimatyczno – glebowe
W 2017 roku największym producentem konopi przemysłowej były Chiny – 162 000 ha, na drugim miejscu Kanada – 40 000 ha, na trzecim USA – 31 000 ha. W Europie powierzchnia upraw konopi przemysłowych wynosiła około 44 000 ha. Największym producentem w Europie jest Francja – 17 000 ha. [1] W 2018 roku całkowita powierzchnia światowych upraw konopi wynosiła około 150 000 ha. [10] Czyli ponad połowę mniej niż bawełny.
Uprawa konopi przemysłowej jest w wielu krajach dopuszczalna pod warunkiem uzyskania odpowiednich zezwoleń i jest kontrolowana pod kątem procentowej zawartości substancji niedozwolonych. [2] W Polsce kwestie te reguluje ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Uprawiane u nas odmiany zawierają poniżej 0,2% THC i nie stanowią zagrożenia narkotycznego. [4]
Konopie można uprawiać na większości rodzajów gleb. Jednak powinny to być gleby dość żyzne, dobrze przepuszczalne i pozbawione zastoisk wodnych. [11]
Woda
Konopie potrzebują dla prawidłowego wzrostu około 250 – 300 mm opadów w okresie wegetacji (dla bawełny to 180 -200 mm, dla lnu 110-150 mm). To zapotrzebowanie pokrywane jest w większości przez deszcz. Badania wykazały, że średnio 300-500 litrów wody jest potrzebne do wyprodukowania 1 kg suchej masy konopi, przy czym tylko 30% z tej liczby przypada na włókna. [8]
Wskazuje się natomiast, że dzięki systemowi korzeniowemu sięgającemu głęboko w glebę, konopie są odporne na susze. Roślin nie trzeba podlewać, nawet kiedy deszczu nie ma przez długie tygodnie. [3]
Nawożenie i środki ochrony roślin
W jednym ze źródeł dotyczącym uprawy konopi czytamy, że rośliny te mają umiarkowane wymagania nawozowe. [3] Z innego źródła z kolei wynika, że mają duże wymagania nawozowe. Dobrze reagują natomiast na nawożenie obornikiem, nawozami zielonymi i słomą. Rolnikom uprawiającym konopie zaleca się umiar w nawożeniu azotem, gdyż zbyt wybujała roślina, to trudniejsze zbiory. Konopie nawozi się dwukrotnie w ciągu wegetacji. Wysiew drugiej dawki nawozów azotowych, jest ostatnim zabiegiem agrotechnicznym w uprawie konopi. [6]
Konopie są konkurencyjne w stosunku do chwastów. Szybko wschodząc, zagłuszają je. Ponad to zawierają substancje uodparniające je na choroby i szkodniki, więc nie trzeba stosować pestycydów ani środków ochrony roślin. [3] W Polsce w tym roku (2020) dopuszczono tylko jeden herbicyd, który można stosować na uprawach konopi włóknistych.
Zbiory konopi
Zbiorów konopi siewnej dokonuje się przeważnie przy użyciu kombajnów lub innych maszyn rolniczych po dojrzeniu nasion. [6] Zbiór należy przeprowadzić tak, aby nie dopuścić do osypu nasion. Najbardziej efektywna metoda to ręczne ścięcie wiech i odziarnienie po dosuszeniu. Jednak do tego celu można też użyć specjalnej maszyny. Inny sposób to zbiór dwufazowy: ścięcie całych roślin i dosuszenie. [3]
Pozyskanie włókien i produkcja materiału konopnego
Aby wydobyć włókno z rośliny, łodygę konopi trzeba poddać roszeniu. Odzdzielenie włókien dokonuje się dzięki mikroorganizmom (bakterii i grzybów), które zmiękczają łodygę i powodują rozpuszczanie spoiwa wewnątrz rośliny. W Polsce rosi się konopie metodą słania na plantacji. Następnie w procesach mechanicznej obróbki oddziela się włókno od drewna i zanieczyszczeń. W ten sposób pozyskuje się włókno długie stanowiące cenne źródło przędz do wyrobów tekstylnych i włókno krótkie wykorzystywane do produkcji materiałów budowlanych, przemysłowych, czy materiałów kompozytowych. [11]
Praktycznie każda część rośliny jest wykorzystywana do rożnych celów. Włókna do produkcji przędzy pozyskuje się z łodyg. Z rdzenia łodygi produkuje się papier, materiały budowlane oraz wykorzystuje jako paliwo alternatywne. Nasiona konopi to produkt spożywczy. Pozyskuje się z nich również olej służący do gotowania, jako składnik farb albo jako paliwo. Liście to również produkt spożywczy. Wykorzystuje się je także jako kompost pod uprawy. Kwiaty rośliny to źródło kannabidiolu (CBD), który nie ma właściwości psychoaktywnych, natomiast jest wykorzystywany jako środek leczniczy. [9]
Zużycie energii i ślad węglowy
Według raportu Sztokholmskiego Instytutu Środowiska pt. „Ecological Footprint and Water Analysis of Cotton, Hemp and Polyester” z 2005 roku, do wyprodukowania 1 tony włókna konopnego na uprawach konwencjonalnych potrzebna jest energia równa 32,622 MJ, zaś na uprawach organicznych 15,009 MJ. Dla porównania pozyskanie tony bawełny z upraw konwencjonalnych w USA wymaga 25,591 MJ. [8]
To samo źródło podaje, że CO2 wyemitowane podczas pozyskiwania 1 tony włókna to niecałe 4 kg w przypadku upraw organicznych i nieco ponad 4 kg przy uprawach konwencjonalnych. W tym zakresie jest to ilość porównywalna z bawełną organiczną. Podczas gdy uprawa bawełny konwencjonalnej w USA równa się wygenerowaniu CO2 rzędu 5,89 kg na tonę włókna. [8]
Z kolei według raportu niemieckiego nova-Institut z 2019 roku, emisja gazów cieplarnianych (CO2, metanu, tlenek diazotu, chlorofluorowęglowodorów) z 1 tony włókna konopnego pochodzącego z upraw w Europie od przygotowania gruntu pod uprawę po dostarczenie gotowego surowca pod bramy fabryki w Niemczech waha się między 364 (przy nawożeniu organicznym) a 406 kg ekwiwalentu CO2 według alokacji masy. Dla porównania, w przypadku lnu jest to 349 kg ekwiwalentu CO2 według alokacji masy. [10]
Według jednego ze źródeł konopie w ciągu swojego krótkiej egzystencji, 90 – 100 dni, redukują 2,5 – 4 razy więcej dwutlenku węgla, niż 60-letni las. [3] Szybki wzrost konopi (rośnie do 4 metrów w ciągu 100 dni) sprawia, że jest to jedno z najszybszych dostępnych narzędzi do pochłaniania CO2. Każda tona konopi przemysłowych zawiera 0,445 ton węgla wchłoniętego z atmosfery. Według IPCC (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu) każde 12 ton węgla w biomasie równa się 44 tonom pochłoniętego CO2. Wynika stąd, że tona zebranego pnia konopi odpowiada 1,63 tony absorpcji dwutlenku węgla. Przy średnich plonach 5,5 do 8 t/ha, to 8,9 do 13,4 ton absorpcji CO2. Dla celów szacunkowych, używa się średniej wartości 10 ton pochłoniętego CO2 na hektar konopi. [7]
Wracając do raportu Instytutu Środowiska w Sztokholmie z 2005 roku, wskazano tam na wyliczenia tzw. śladu ekologicznego pozyskania 1 tony włókna konopnego. Przy czym uwzględniono takie czynniki jak: areał ziemi, przygotowanie gruntu pod uprawę, nawożenie i wykorzystanie środków ochrony roślin, zbiory, oddzielenie i oczyszczenie włókna, transport. Wyniki podane zostały w hektarach globalnych (gha), tj. jednostce odpowiadającej rocznej światowej produkcji biologicznej wykorzystanej na zaspokojenie potrzeb ludzi. Dla konopi wskaźnik ten wynosi między 1,46 gha dla upraw organicznych do 2,01 gha dla upraw konwencjonalnych w Wielkiej Brytanii. Tymczasem ślad ekologiczny bawełny wynosi od 2,17 gha dla bawełny organicznej w USA do aż 3,57 gha dla bawełny pozyskanej konwencjonalnie w Pendżabie (stan w Indiach). [8]
Użytkowanie – właściwości tkaniny
Włókna konopnego ludzkość używa od wieków. Produkowało się z niego trwałe i mocne wyroby, na przykład: płótno żaglowe, liny, plandeki i worki. Jego zaletą jest szczególna odporność na procesy gnilne, co czyni je przydatnym do wyrobu przedmiotów narażonych na rozkład biologiczny w wilgotnych warunkach. Jednak dopiero od niedawna ze sztywnego i mocnego włókna, pozyskuje się delikatną przędzę wykorzystywaną do produkcji odzieży, często mieszając ją z innymi włóknami naturalnymi jak len, wełna, bawełna, czy jedwab. [5]
Tkaniny konopne charakteryzują się dużą wytrzymałością, dużą zdolnością wchłaniania wilgoci. Posiadają właściwości termoregulacyjne. Chronią też przed przenikaniem promieni ultrafioletowych. Wykazują właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze. [5]
Pomimo tego, że są ekologiczne i naturalne włókna konopne nie są zbyt popularnym surowcem wykorzystywanym do produkcji odzieży i domowych tekstyliów. Od pewnego czasu na rynku spotyka się myjki wydziergane ze sznurka konopnego. Osobiście używam takiej na co dzień i jestem bardzo zadowolona. Myjki są bardzo wytrzymałe, wystarczają na kilka miesięcy codziennego stosowania przy prawidłowym ich czyszczeniu. Z powodzeniem zastępują sztuczne gąbki.
Ubrania z konopi nieśmiało również pokazują się na naszym rynku. Znalazłam kilka sklepów internetowych, które mają je w swojej ofercie:
– www.7levels.pl/brand/hempage/.
Trzeba się przygotować na wysokie ceny takiej odzieży. Niestety pod tym względem konopie nie są konkurencją dla bawełny.
Utylizacja i recykling
Konopne wyroby są bardzo trwałe, więc można ich długo używać. Ulegają biodegradacji dużo szybciej od syntetycznych. Przywołaną już wcześniej myjkę konopną możemy wrzucić do swojego kompostownika, gdzie po jakimś czasie się rozłoży. Zniszczonej odzieży nie wrzucałabym jednak do BIO odpadów, a raczej do odpadów resztkowych / zmieszanych. Możliwy jest odzysk włókien konopnych w procesach recyklingu.
Moja opinia
Powszechne wykorzystanie konopi do produkcji wyrobów tekstylnych użytku domowego, w tym odzieży, to nadal pieśń przyszłości. Dzięki nowoczesnemu przemysłowi tekstylnemu konopie już nie są tymi szorstkimi materiałami, które dawnej się u nas stosowało dość powszechnie, a które zostały całkowicie zastąpione przez inne bardziej miękkie i przyjemniejsze w dotyku, jak bawełna. Jednak konopie włókniste wracają do łask, uprawia się ich coraz więcej. Ze względu na fakt, że są mniej obciążające środowisko niż bawełna, myślę, że są dla niej dobrą alternatywą. Przeszkodą pozostaje w zasadzie tylko cena.
Źrodła:
[1] „USA trzecim producentem konopi na świecie!” https://www.konopie.info.pl/news/usa-trzecim-producentem-konopi-swiecie/
[2]”Konopie w Europie”, https://www.konopie.info.pl/news/uprawy-konopi-europie/
[3]”Uprawa konopi jest łatwiejsza niż myślisz” https://www.konopie.info.pl/uprawa/uprawa-konopi-latwiejsza-niz-myslisz/
[4] „Konopie – Historia”, Polski Instytut Lnu i Konopi http://www.pilik.pl/pl/show_page/105
[5] „Konopie – Właściwości i zastosowanie”, Polski Instytut Lnu i Konopi, http://www.pilik.pl/pl/show_page/107
[6] mgr inż. Grzegorz Marciniak, „Uprawa konopi włóknistych na skalę przemysłową”, „Rolnicze ABC” nr 9 (312) 14 września 2016 r. http://rolniczeabc.pl/385648,Uprawa-konopi-wloknistych-na-skale-przemyslowa.html
[7] Czy konopie uratują klimat https://www.konopie.info.pl/zastosowanie/konopie-uratuja-klimat/
[8] Nia Cherrett, John Barrett, Alexandra Clemett, Matthew Chadwick, M.J. Chadwick, „Ecological Footprint and Water Analysis of Cotton, Hemp and Polyester”, Stockholm Environment Institute, 2005, https://mediamanager.sei.org/documents/Publications/SEI-Report-EcologicalFootprintAndWaterAnalysisOfCottonHempAndPolyester-2005.pdf
[9] „The Products That Can Be Made From a Hemp Plant”, Hemp In A Pot
[10] Niels de Beus, Michael Carus ,Martha Barth, „Carbon Footprint and Sustainability of Different Natural Fibres for Biocomposites and Insulation Material”, nova-Institut GmbH, Hürth marzec 2019
[11] Łukasz Tarnowski, prof. Jerzy Mańkowski, „Jak pozyskuje się włókno konopne [WIDEO]”